2026 yılında uygulanacak olan asgari ücreti belirlemek için toplanacak olan Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun yapısına dair 'işçi tarafından' yoğun eleştiriler ve tepkiler gelmekteydi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 'ara formül' önererek komisyonun yapısını şekillendirmeye çalışıyor. Bu değişiklikte, işçi ve işveren temsilcilerinin eşit ağırlığının korunacağı, hükümetin rolünün ise hakemlik konumuna çekileceği belirtiliyor.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nda Mevcut Yapı Nasıl, Sorun Ne?
Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 4857 sayılı İş Kanunu'na dayalı olarak faaliyet gösteriyor. Komisyon, şu anda üç eşit taraftan oluşuyor: İşçi, işveren ve hükümetten her biri 5'er temsilciyle toplam 15 üye. Toplantılar için en az 10 üyenin katılımı zorunlu; kararlar oy çokluğuyla alınıyor.
Oylar eşit çıktığında ise başkanın (genellikle hükümet temsilcisi) oyu belirleyici oluyor. Bu sistem, 50 yılı aşkın süredir uygulansa da, son yıllarda eleştirilerin odağı haline geldi. Zira, asgari ücret açlık sınırının dahi altında kalırken, 'hedeflenen enflasyon' öne sürülerek emekçinin maaşı yıldan yıla eritiliyor.
Kamuoyundan yoğun baskı gelmesinin ardından; Türk-İş, Hak-İş ve DİSK gibi büyük işçi konfederasyonları da, yapının işçi lehine dengesiz olduğunu daha sesli şekilde savunmaya başladı.
Önerilen 'Ara Formül' Nedir?
Bakanlık, komisyonun işlevselliğini artırmak için 'ara formül' adını verdiği bir geçiş modeli üzerinde çalışıyor. Bu modele göre:
- İşçi ve işveren temsilcileri 5'er üye olarak korunacak.
- Hükümet temsilcisi sayısı 1'e indirilecek.
- Toplam üye sayısı 11'e düşecek, ancak oy mekanizması eşitlik durumunda hakemlik rolüyle hükümeti güçlendirecek.
Bu düzenleme, komisyonun daha hızlı ve uzlaşmacı kararlar almasını amaçlıyor. Hükümet tarafı, modelin 'dengeleyici' olduğunu vurguluyor; zira eşit taraflar arasında tarafsız bir arabulucu öngörülüyor. Ancak sendikalar, hükümetin tek üye olarak kalmasının hala baskınlık yaratabileceğini belirtiyor. Zira hükümet, bundan önceki yıllarda da pek çok toplantıda işçi tarafının kabul etmediği asgari ücreti işveren tarafı ile birlikte kararlaştırarak kabul etmişti.
Taraflar Ne Diyor?
Hükümetin 'ara formül' önerisini işçi tarafı yeterli bulmazken, işveren tarafı ise 'makul' olarak nitelendiriyor. İşte tarafların açıklamaları:
- Türk-İş Başkanı Ergün Atalay: 'Yapı değişmeden ücret adaleti sağlanamaz. Ara formül bir adım, ama yeterli değil.'
- Hak-İş Genel Başkanı Mahmut Arslan: 'Eşit temsil şart. Boykotumuzu sona erdirmek için somut taahhüt bekliyoruz.'
- DİSK Yönetim Kurulu: 'Enflasyona ezdirilen işçiler için radikal reformlar gerekli.'
İşveren tarafı ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) öncülüğünde temkinli. Maliyet artışlarının rekabet gücünü zedeleyeceğini savunan işverenler, formülü 'kabul edilebilir' buluyor.